Logicomix

LOGICOMIX

Απόστολος Δοξιάδης - Χρίστος Παπαδημητρίου

Αλέκος Παπαδάτος - Annie Di Donna

Εκδοτικός Οίκος: Ίκαρος

Έτος έκδοσης: 2008

ISBN: 978-960-8399-67-9

Ελένη K.– η λόξα

Οι ήρωες του έργου σκιαγραφούνται με ζωντάνια και παραστατικότητα. Πρόκειται για ανθρώπους τολμηρούς, «λοξούς», καινοτόμους, οι ιδέες των οποίων προέρχονται από τα πάθη τους. Πάθος για τη ζωή και τον έρωτα,  πάθος για την ανακάλυψη νέων τρόπων προσέγγισης της αλήθειας, πάθος για τον πόλεμο. Κινητήριος δύναμη για τον κεντρικό ήρωα του βιβλίου (τον Ράσελ) είναι το μανιακό του πάθος για την αναζήτηση της βέβαιης ,της απόλυτης γνώσης. Κι είναι τέτοιο το ολοκληρωτικό δόσιμό του σε αυτή που ακολουθεί το μοναχικό και δύσκολο δρόμο πληρώνοντας το τίμημα «της  συρρίκνωσης του γύρω του κόσμου». Όμως μόνο από πάθος  και με πάθος οδηγείται στη δημιουργία, στην πληρότητα, στην αλήθεια. Κι αν το πάθος είναι πράγματι η έκφραση «μιας βαθιάς λόξας» αξίζει η τέχνη, η επιστήμη, η ζωή χωρίς αυτό;

Μαρίνα – αρχαία ελληνική σκέψη

Ο Δοξιάδης στο βιβλίο του LOGICOMIX συνδέει την αναζήτηση του Ράσελ με την αρχαία ελληνική σκέψη. Πολλές φορές οι επινοητές του βιβλίου περιπλανιούνται στο χώρο της Αρχαία Αθήνας της αγοράς, κάτω από την Ακρόπολη, συζητώντας για την επιλογή του θέματός τους, ώστε να φανεί και πιο έντονα η επίδραση του τρόπου σκέψης των αρχαίων στη διαμόρφωση του θεωρητικού υπόβαθρου του Ράσελ. Πιο συγκεκριμένα ο πρωταγωνιστής από τα παιδικά του χρόνια εντρυφεί στους αρχαίους ρήτορες που του δίνουν γνώση πρακτική και χρήσιμη για την ζωή, και στην γεωμετρία του Ευκλείδη (σελ. 56( που του υποδεικνεύει το δρόμο για να οδηγηθεί στην Αλήθεια-Λογική στην απόλυτη βεβαιότητα αλλά και τον απαλλάσσει από την αυστηρή «θρησκεία» της αυταρχικής και προκατειλημμένη γιαγιάς. Ο Αριστοτέλης του υπαγορεύει τον τρόπο: για να κατανοήσουμε ένα πράγμα πρέπει να πάμε στις αρχές του (σελ. 33). Η λογική είναι νέα και αναγκαία σκέψη (σελ. 99). Επίσης, το «παράδοξος του Ράσσελ» παραλληλίζεται με το «παράδοξο του ψεύτη» του Ευβουλίδη και ο μύθος των Δαναΐδων με την τύχη και την πορεία του έργου του «Πρινκίπια Ματεματικαι» (σελ. 187). Τέλος, η αρχαία ελληνική τραγωδία με τη μορφή της Ορέστειας, που επιλέγεται ως φινάλε, βοηθάει στη διαλεύκανση του «μυστηρίου»: η ζωή είναι γεμάτη αντιφάσεις, η λογική όμως μεσεί τις αντιφάσεις (σελ. 216). Τελικά η αληθινή σοφία θέλει και αυτά που τα πετάμε ως μη σοφία και την τύψη στην απρόσμενη, διότι αυτοί που οδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά είναι το συναίσθημα, το ένστικτο και η συνήθεια (σελ 276). Γι’ αυτό και η σωστή παιδεία αποτελεί τη μόνη λύση.

Ιωσηφίνα – λογική και τρέλα

Ο χάρτης: Μερικοί επιστήμονες, χαρτογράφοι, αποφάσισαν κάποτε να δημιουργήσουν τον πιο λεπτομερή χάρτη που υπήρξε ποτέ. Άρχισαν λοιπόν τη δουλειά με ζήλο και μεράκι. Η ακρίβεια την οποία ήθελαν να αποτυπώσουν τους ανάγκαζε να μεγαλώνουν όλο και περισσότερο το χάρτη τους μέχρι το σημείο να μη χωράει πια σε κανένα τραπέζι, σε κανένα δωμάτιο, σε κανένα κλειστό χώρο: μοναδική τους λύση να ακουμπήσουν το χάρτη κάτω, στο έδαφος, και έτσι με αυτό τον τρόπο οι επιστήμονες κατάφεραν να προσχωρούν σιγά σιγά στην επίτευξη του στόχου τους. Αλλά η αποτύπωση της ακρίβειας τους έπαιρνε τόσο μα τόσο καιρό που ένας ένας άρχισαν ήδη να ταξιδεύουν σε «τόπους χλοερούς». Λίγοι έμειναν από την ομάδα και αμετανόητοι συνέχιζαν την δουλειά τους. O κόσμος γύρω τους άρχισε να ξεχνάει πως κάτω από τα πόδια τους υπήρχε ένας χάρτης σε κατάσταση «εκτελούνται έργα» και άρχισαν να τον πατάνε, να περπατάνε επάνω του, να τον καταστρέφουν σε κάποια σημεία. Ώσπου τελικά ο χάρτης ξεχάστηκε εντελώς από όλους.

Ιδού το δίλημμα. Η αναζήτηση της ακρίβειας, της λεπτομερούς κατάταξης των πραγμάτων είναι έργο και στόχος ενός λογικού μυαλού ή πρόκειται για αμφίβολη και ανθρώπινα ανέφικτη ιδέα που πλησιάζει επικίνδυνα τα όρια της μη λογικής;

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα ήταν απαραίτητο να γνωρίσουμε με σιγουριά ποια είναι αυτά τα όρια λογικής-μη λογικής. Μα υπάρχει ένα τέτοιο όριο; μήπως τα δυο αυτά τα στοιχεία πλέκονται και συνυφαίνονται συνεχώς καθιστώντας αδύνατη την προσπάθεια να τα ξεμπλέκουμε;

Η σχέση λογική και τρέλας που αναπτύσσεται στο LOGICOMIX, βάζει τον αναγνώστη να σκεφτεί τι σημαίνει λογική και τι σημαίνει τρέλα.

Οι πόλεμοι, για παράδειγμα, που ξεσπούν βασισμένοι σε «λόγους» και αιτίες διάφορες, είναι μια λογική αντίδραση ή ανήκουν στο παραλογισμό της εκάστοτε λογικής;

Δεν υπάρχει μια μονοσήμαντη λογική που να έχει μια ισχύουσα για όλους «απόλυτη τιμή», ανήκει αντιθέτως στην ατομική αντίληψη της πραγματικότητας: ο μικρός Μπερτ βρίσκεται αντιμέτωπος με την σχετικότητα της λογικής όταν κανείς δεν του επιβεβαιώνει ότι ναι, πράγματι, ακούστηκαν κραυγές πόνου και απελπισίας κατά τη διάρκεια της νύχτας! Και έτσι θεμελιώνει μέσα του η φοβία της ψύχωσης, της τρέλας και ο Μπερτ για να σωθεί από αυτό τον φόβο, βρίσκει καταφύγιο στην λογική: η λογική σώζει ζωές γιατί προσφέρει παρηγοριά και ανακούφιση στην όψη ενός τέλειου μαθηματο-λογικού κόσμου.

Η τρέλα αντιθέτως δεν θεωρείται παρά δειλή εγκατάλειψη της λογικής ή «άχρηστο φορτίο από το οποίο πρέπει να απαλλαχτούμε» εάν αντιλαμβανόμαστε σωστά το "ενοχλητικό" μήνυμα που ο Ίψεν θέλησε να μας μεταφέρει με τον Όσβαλντ.

Μα όπως οι χαρτογράφοι δεν καταφέρουν ποτέ να ολοκληρώσουν τον χάρτη τους, ο Ράσελ δεν θα καταφέρει ποτέ να πετύχει τον στόχο της απόλυτης και τέλειας λογικής κατάταξης της πραγματικότητας, γιατί η ζωή είναι γεμάτη αντιφάσεις και η λογική μισεί τις αντιφάσεις.

«δίχως να ξεχνούν και τον Ερμή, θεό της τύχης και της απρόσμενης

χαρείτε, χαρείτε, εσείς που θέλετε να ζείτε με σοφία αληθινή!»

του μπι κοντίνιου'ντ!