Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

Πρώτη αναγνωστική διαδρομή: η αρρώστια του σώματος ως αλληγορία για την αρρώστια της κοινωνίας

Δεν ζούμε σε ήσυχους καιρούς. Η εποχή μας, η κοινωνία μας, μετά από μια μεγάλη περίοδο απατηλής ευημερίας, εδώ και κάποια χρόνια άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα βαριάς αρρώστιας. Η οικονομική κρίση μας γδέρνει, η φτώχεια και οι δυσκολίες μάς φέρνουν κατάθλιψη. Η δυστυχία μάς ωθεί να ψάξουμε τρόπους για να βγούμε από αυτή την κατάσταση, οι λύσεις όμως δεν είναι στο χέρι μας, νιώθουμε ανήμποροι μπροστά στο κακό που μας πλακώνει και μας κόβει κάθε όρεξη, κάθε πρωτοβουλία, κάθε ίχνος αισιοδοξίας. Έτσι η κοινωνία, ως ενιαίο σώμα, αρρωσταίνει και δημιουργεί σκοτεινά ογκώματα, καρκινώματα: τον φασισμό, το ρατσισμό, τον εθνικισμό. Αυτές οι «κακές αρρώστιες» δεν θεραπεύονται εύκολα, ριζώνουν δυνατά στον κοινωνικό οργανισμό γιατί βρίσκουν εύπορο έδαφος στην αγραμματοσύνη, τον αποπροσανατολισμό, την ανασφάλεια του ανθρώπου, ο οποίος κλείνεται στον εαυτό του και, προσπαθώντας να βρει την αιτία της δυστυχίας του, νομίζει ότι την εντοπίζει στον «διαφορετικό», τον «ξένο», τον «άλλον» και τον ενοχοποιεί για το κακό του.


Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τον οργανισμό μας. Εάν για έναν οποιοδήποτε λόγο δεν βρισκόμαστε σε τέλεια φόρμα, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, αμέσως γινόμαστε εύκολοι στόχοι για μικρόβια και βακτήρια και εκεί που θα χρειαζόμασταν όλη την ενέργειά μας για να παλέψουμε τα μικρόβια, το σώμα αντιθέτως χάνει δυνάμεις, δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να γιάνει και να νικήσει στην πάλη του. Ευτυχώς μπορούμε να ανατρέξουμε στα φάρμακα, εξωτερικά στοιχεία που βοηθάνε τον οργανισμό μας να συνέλθει· ή ακόμα καλύτερα μπορούμε να υιοθετήσουμε ένα στυλ ζωής που να στοχεύει πιο πολύ στην πρόληψη του κακού, να τρώμε υγιεινά, να μη κάνουμε καθιστική ζωή, να μην καπνίζουμε…


Για τα καρκινώματα της κοινωνίας όμως δεν υπάρχουν χημικά φάρμακα. Η μοναδική θεραπεία είναι η μελέτη της ιστορίας, ο στοχασμός γύρω από τα περασμένα ιστορικά γεγονότα: να ενημερωθούμε, να μελετήσουμε, να καταλάβουμε πού έχουν σφάλει στον παρελθόν για να ετοιμαστούμε και να προλάβουμε την «πανούκλα» στην κοινωνία μας. Η θεραπεία είναι η κουλτούρα, η πρόληψη είναι να μεταδώσουμε στα παιδιά την αγάπη για την ανάγνωση και τα βιβλία.


Ως πρώτο βιβλίο της διαδρομής μας έχουμε το αριστουργηματικό «Η πανούκλα» του Γάλλο-Αλγερινού συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ. Δεν μπορούσαμε να μην ξεκινήσουμε από αυτό το βιβλίο. Με αφορμή τη διήγηση της εξάπλωσης της αρρώστιας σε μια απρόσωπη πόλη της Αλγερίας, ο συγγραφέας αναφέρεται στην εξάπλωση του φασιστοναζισμού που θεμελίωσε τις αιτίες για το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Το δεύτερο βιβλίο είναι «Το παλάτι των ονείρων» του Αλβανού συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ. Στο παλάτι του μυθιστορήματος καταγράφονται όλα τα όνειρα των ανθρώπων. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για μυθοπλασία, για δυστοπία, αλλά ξέρουμε πολύ καλά ότι η παλιοαρρώστια της κοινωνίας τείνει πάντα στον απόλυτο έλεγχο των ψυχών («το μυαλό είναι ο στόχος» μας έλεγε πριν χρόνια η Κατερίνα Γώγου). 

Το τρίτο βιβλίο είναι το «Χρονικό ενός Μοναστηρίου», του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου. Αυτό δεν είναι το πιο γνωστό βιβλίο του, μα είναι σίγουρα ένα από τα πιο σημαντικά του. Εδώ η αρρώστια παίρνει μια άλλη μορφή, τη σταδιακή απώλεια της ανθρώπινης βούλησης που περιγράφεται σαν θολή νεφέλη μέσα στο σώμα των ανθρώπων. 

Με μεγάλη απογοήτευση όμως διαπιστώσαμε ότι, εκτός από το βιβλίο του Καμύ, τα άλλα βιβλία δεν βρίσκονται εύκολα στην ελληνική αγορά, εκδόθηκαν κάποτε και δεν έχουν ξανατυπωθεί. Άρα σκεφτήκαμε και κάποιους εναλλακτικούς τίτλους γι' αυτή τη διαδρομή μας. Ένα θα είναι η «Αθανασία» του Μίλαν Κούντερα και, για να μη αφήσουμε τον Σαραμάγκου, μάλλον θα προσθέσουμε το «Περί τυφλότητας» ή το «Όλα τα ονόματα».

(Ιωσηφίνα)

Δεν υπάρχουν σχόλια: